W obecnej formie powiat janowski funkcjonuje od 1999 roku, kiedy to nastąpiła reforma administracyjna. W jej wyniku odtworzono dawny powiat janowski, aktualnie stanowiący część województwa lubelskiego, w jego południowo-zachodniej stronie. Jest jednym z 24 powiatów tego województwa. Powiat zajmuje powierzchnię nieco ponad 875 km².

Podział administracyjny powiatu janowskiego

Na terenie powiatu janowskiego znajdują się dwa miasta. Są to niewielkie Modliborzyce, które odzyskały prawa miejskie w 2014 roku, oraz stolica powiatu, czyli Janów Lubelski. Teren powiatu tworzą dwie gminy miejsko-wiejskie:

• Janów Lubelski,
• Modliborzyce,

a także pięć gmin wiejskich:

• Batorz
• Chrzanów
• Dzwola
• Godziszów
• Potok Wielki

Powiat janowski jest zamieszkany przez około 45 tys. osób. Jego granice przecinają trasy dróg krajowych nr 19 (od Przejścia granicznego Kuźnica-Bruzgi, przez Białystok, Lublin, do Rzeszowa) i nr 74 (z Piotrkowa Trybunalskiego, przez Kielce, Zamość, do Przejścia granicznego Zosin-Uściług).

Janów Lubelski na mapie

Powiat janowski graniczy z powiatami:

• kraśnickim (woj. lubelskie),
• lubelskim (woj. lubelskie),
• biłgorajskim (woj. lubelskie),
• niżańskim (woj. podkarpackie),
• stalowowolskim (woj. podkarpackie).

Znajduje się on na granicy trzech regionów geograficznych. W części północnej znaleźć można Roztocze Zachodnie. Część środkowa położona jest na Wyżynie Lubelskiej (Wzniesienia Urzędowskie). Z kolei część południowa to Kotlina Sandomierska na Równinie Puszczańskiej. Takie usytuowanie sprawia, że jest to niezwykle atrakcyjne miejsce pod kątem geograficznym i ekologicznym. Na obszarze tym znajdziemy też kilka niedużych jezior, stawów, a także cieków wodnych, potoków i rzek, z których najważniejsze to Bukowa i Sanna. Warto też podkreślić, że około 40% powierzchni powiatu stanowią Lasy Janowskie, będące jednym z największych kompleksów leśnych w Europie.

Historia powiatu janowskiego i ziemi janowskiej

Do roku 2000 powiat janowski istniał przez 109 lat. Warto jednak podkreślić, że nie działo się to w sposób ciągły. Po raz pierwszy na mapie administracyjnej powiat janowski pojawił się w 1866 roku. Istniał do 1945 roku, a następnie go zlikwidowano. Ponownie powrócił w 1956 roku, by znowu zostać zlikwidowanym w 1975 roku przy okazji reformy administracyjnej. Przywrócono go w czasie kolejnych zmian, już po upadku PRL podczas reformy z 1999 roku. Warto też podkreślić, że przez te lata granice administracyjne powiatu zmieniały się. Przykładowo w czasie ostatnich zmian do powiatu włączono gminę Batorz, a w 1973 roku obszar sołectwa Zarajec.

Ziemia janowska była ściśle powiązana z pobliskim Kraśnikiem, a przez pewien czas była również częścią województwa tarnobrzeskiego. Początkowo zresztą okolica ta znajdowała się na pograniczu powiatów tarnogrodzkiego i kraśnickiego obwodu zamojskiego. Od momentu ustanowienia Zamościa twierdzą, co oznaczało przejęcie administracji przez wojsko, Janów Lubelski zaczął przejmować urzędy cywilne ze względu na swoje centralne ulokowanie. W efekcie, gdy z ukazu carskiego w 1866 roku zreformowano podział administracyjny guberni lubelskiej, na obszarze tym utworzono powiat janowski. Powiat janowski zajmował wówczas powierzchnię aż 2597 km², a w jego granicach były między innymi Annopol i Kraśnik.

Powierzchnia powiatu zmalała po pierwszej wojnie światowej. Wciąż jednak w jego granicach znajdował się Kraśnik i Annopol. W czasie dwudziestolecia międzywojennego dokonywano pewnych reform administracyjnych, ale duża zmiana pojawiła się dopiero wraz z II wojną światową. W wyniku zniszczeń, a także działalności partyzantów w Lasach Janowskich, niemiecki okupant zdecydował się przenieść stolicę powiatu do Kraśnika. Po wojnie, 9 sierpnia 1945 roku, powiat zresztą zniesiono, włączając go w granice powiatu kraśnickiego. Taki stan rzeczy utrzymywał się aż do 1 stycznia 1956 roku, kiedy to odtworzono powiat janowski. Istniał on aż do 1 czerwca 1975 roku, gdy w ramach reformy administracyjnej wcielono go w granice nowopowstałego województwa tarnobrzeskiego. Ponownie na mapie administracyjnej powiat janowski pojawił się w 1999 wraz z kolejną reformą. Został wtedy odtworzony niemalże w tych samych granicach, w których miejsce to istniało do 1975 roku (ze wspomnianą zmianą obejmującą powiększenie jego obszaru o gminę Batorz).